مقالات

• مقالات

سيروز كبدي چيست؟

وزن كبد در حالت معمولي در حدود 5/1كيلوگرم و بزرگترين غده بدن مي‏باشد. كبد در قسمت ربع فوقاني سمت راست شكم و پشت دنده‏هاي تحتاني قرار دارد. چنانچه كبد به دليل عفونت مزمن فرسوده شود اصطلاحاً سيروز كبدي ناميده مي‏شود.

عللم مهم و عمده ايجاد سيروز چيست؟

سيروز علل زيادي دارد. در ايالات متحده شايعترين علت آن مصرف مشروبات الكلي است و در كشور ما ابتلا به ويروسهاي هپاتيت B و‌ ‍‍C و D مي‏باشد كه التبه درصدي از آنها بدليل هپاتيت مزمن به سيروز ختم مي‏شوند. تعداد كمتري نيز به دنبال بيماريهاي ارثي مانند فيبروزكيستيك، كمبود آنزيمي بنام 1- الفاآنتي‏تريپسين، گالاكتوزومي و بيماري ذخيره‏اي گليكوژن به سيروز مبتلا مي‏شوند.

دو نوع اختلال ارثي نيز مي‏تواند ايجاد سيروز كند كه يكي ويلسون بدليل ذخيره مس و ديگري هموكروماتوز بدليل ذخيره آهن مي‏باشد. در بيماران ويلسوني مس در انساجي مانند مغز و كليه ها و قرينه رسوب مي‏كند. در هموكروماتوز آهن زيادي جذب مي‏شود و در انساجي مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، قلب، غدد داخلي و كبد رسوب مي‏كند. از علل ديگر سيروز انسداد طولاني مدت مجاري صفراوي بهر دليل مي‏باشد. در واقع مجاري صفراوي حامل صفرا از كبد به روده‏ها جهت هضم چربيها مي‏باشند.

*در اطفال علت سيروز انسداد مادرزادي اين مجاري است كه به اترزي مجاري مشهور است. دراين حالت باعث برگشت صفرا به كبد و آسيب كبدي مي‏گردد. البته بوسيله جراحي مي‏توان اين مجاري را باز كرد و به بيماران كمك كرد.

*در بزرگسالان مجاري صفراوي ممكن است بدلايلي ملتهب و دچار انسداد شوند از جمله اين دلايل بيماري سيروز صفراوي اوليه است. نوع ديگر سيروز صفراوي بدليل عمل جراحي كيسه صفرا مي‏باشد كه به دنبال آن مجراي صفراوي بدليل عمل جراحي آسيب مي‏بينند. از علل غير شايع ديگر واكنش شديد به بعضي داروها و يا مصرف طولاني مدت بعضي داروها و سموم محيطي و نيز نارسائي احتقاني قلب كه باعث احتقان كبد و در نهايت سيروز مي‏گردد.

علائم سيروز چيست؟

بيماران سيروتيك اكثراً علائم مختصري دارند. دو مشكل عمده اي كه در نهايت باعث ايجاد علائم در اينها مي‏شود، از دست رفتن تدريجي عملكرد سلول كبدي بدليل فرسودگي كبد و فيبروز (ليفي شدن)  آن مس باشد. بيماران ممكن است حالاتي مانند خستگي، ضعف، ناتواني، بي‏اشتهايي، تهوع و يا كاهش وزن داشته باشند. با كاهش تدريجي عملكرد كبد، پروتئين كمتري در اين عضو ساخته مي‏شود في المثل ساختن آلبومين كه پروتئين مهم خون است كاهش يافته و در نتيجه در اثر كمبود آن آب در پاها تجمع مي‏يابد كه به آن ادم مي‏گوييم و يا اينكه آب در شكم تجمع مي‏يابد (آسيت). از طرفي كاهش پروتئين هاي انعقاد خون ايجاد كبودي در پوست بدن و خونريزي از سوراخها و مخاطهاي بدن را افزايش مي‏دهد.

*در مراحل نهايي پوست ممكن است زرد شود كه اين دليل رنگدانه‏هاي زرد صفراوي است و در بعضي افراد خارش پوست دليل رسوب املاح صفراوي در زير جلد است. شيوع بيشتر سنگ كيسه صفرا در اين افراد بدليل عدم وجود صفراي كافي در كيسه صفرا مي‏باشد.

*كبد اين افراد توانائي خنثي سازي سمومي كه در خون ساخته و حمل مي‏شوند را ندارد. اين سموم باعث كاهش عملكرد ذهن و تغييرات شخصيتي و حتي خواب آلودگي و كما مي‏شوند. ممكن است اولين علامت تجمع اين سموم در مغز، بي‏توجهي به ظاهر شخصي خود، فراموشي، عدم تمركز حواس و تغيير در عادت زمان خواب باشد (شب بي خوابي-و چرت زدن روزانه) بطور معمول داروها توسط كبد گرفته و از بدن پاك مي‏گردند در بيماران سيروتيك روند پاكسازي بدن از داروها به كندي صورت مي‏گيرد. لذا تأثير داروها در بدن تا مدتهاي بيشتري مي‏ماند لذا بيماران سيروتيك به عوارض جانبي داروها حساستر مي‏باشند.•از مشكلات ديگر بيماران سيروتيك وضعيت فشار خون عروقي است كه در كبد جريان دارند.

*بطور طبيعي خون از روده‏ها و طحال از طريق وريدباب وارد كبد مي‏شود. ولي در اين بيماران اين جريان خون كند مي‏شود و باعث بالا رفتن فشار در وريدباب مي‏گردد اين مسئله باعث توقف جريان طبيعي خون گرديده و باعث بزرگ شدن طحال شده از طرفي خون از جريانات فرعي اطراف كبد سعي به فرار دارد كه اين امر باعث مي‏شود در بعضي از نواحي بدن واريس هاي متورم ايجاد شود از جمله ايجاد واريس مري و معده و ايجاد واريس مقعدي و واريس اطراف ناف.

*يادآوري مي‏شود شيوع هموروئيد در بيماران سيروتيك ربطي به بالا رفتن فشار وريد باب ندارد.واريس مري و معده گاه خطرساز شده و منجر به خونريزي مي گردند در اين صورت بيمار در معرض خطر جدي قرار گرفته و پزشك بايد فوراً خونريزي را بصورتي بند آورد.

تشخيص سيروز چگونه است؟

پزشك اغلب از روي علائم بيمار و آزمايشات به اين بيماري پي مي‏برد. پزشك در معاينات باليني ممكن است در وهله اول متوجه بزرگ شدن اوليه كبد باشد و يك آزمايش خون از شما انجام دهد و اين آزمايشات نشان دهنده بيماري كبد خواهد بود و گاه پزشك ممكن است از بيمار سونوگرافي، سي‏تي‏اسكن و يا اسكن‏ايزوتوپ از كبد و طحال بعمل آورد.

*گاه پزشك جهت تأييد تشخيص تصميم به بيوپسي كبد از راه پوست مي‏گيرد. كه طي اين عمل با كمك يك سوزن از طريق پوست وارد كبد شده و نمونه اي از نسج كبد گرفته مي‏شود و جهت آسيب‏شناسي به آزمايشگاه فرستاده مي‏شود.

*گاه بطور اتفاقي در حين جراحي و يا انجام لاپاراسكوپي كه طي آن از طريق يك لوله دوربين داخل شكم ديده مي‏شود، متوجه كبد فرسوده و چروكيده فرد سيروتيك مي‏شوند.

*آزمايشات خون جهت بررسي عملكرد كبد با تجویز همکاران پزشک در آزمایشگاه دکتر عزیزی بصورت کامل و با دستگاههای روز دنیا انجام میشوند به این شرح میباشند:

*اندازه‌گيري سطح بعضي از آنزيم‌ها و موادي كه در كبد توليد مي‌شوند.

*آلبومين و پروتئين موجود در سرم خون:

 آلبومين خود نوعي پروتئين است و بيماري‌هاي كبدي مي‌توانند سبب كاهش پروتئين سرم شوند.

جهت اندازه‌گيري: (PTT) و زمان پروترومبين (PT)* زمان نسبي ترومبوپلاستين  فاكتورهاي انعقادي خون كه در كبد ساخته مي‌شوند.

*بيلي روبين: بيلي روبين از تخریب هموگلوبین ( ماده‌اي كه سبب حمل اكسيژن توسط گلبولهاي قرمز خون مي‌شود) در كبد حاصل مي‌شود. سيروز مي‌تواند سبب افزايش بيلي روبين در خون و نتيجتاً زردي و يرقان شود.

*آزمايشات خوني كه براي تعيين التهاب كبد به كار مي‌‌روند و به اندازه‌گيري سطح آنزيم‌هاي كبدي مي‌پردازد

:(AST) آسپارتات آمينوترانسفراز SGOT *

كه افزايش اين آنزيم در خون نشان دهنده آسيب و يا مرگ سلولهاي كبدي مي‌تواند باشد.

 

*ALT یا آلانين آمينوترانسفراز: ( (SGPT

افزايش اين آنزيم نيز مي‌تواند نشان دهنده آسيب و يا مرگ سلولهاي كبدي باشد.

 

یا لاكتات دهيدروژناز:(LDH)*

.افزايش اين آنزيم نيز نمايانگر آسيب سلولي كبد مي‌باشد

 

 (ALP) آلكالين فسفاتاز*

. افزايش اين آنزيم مي‌تواند نشانة انسداد مجاري صفراوي باشد

 

(GGP )*یا گاما گلوبولين ترانس پپتیداز:

كه در مصرف الكل، انسداد مجاري صفراوي، استفاده از داروهايي مثل ديلانتين و فنوباربيتال و التهاب كبد مقدار آن در خون بالا مي‌رود.